CAO XUÂN DỤC (1842 – 1923)

Nhà sử học, tự Tử Phát, hiệu Long Cương, người làng Thịnh Mỹ, phủ Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, nay là tỉnh Nghệ Tĩnh. Ông sinh ra năm 1842, mất năm 1923.

Năm Đinh Sửu (1877) ông thi đậu cử nhân, sau đó làm quan đến Thượng thư Bộ Học, tước An xuân tử. Khi làm Tổn tài Quốc sử quán, ông thu thập nhiều sách cổ Việt Nam, dịch và biên khảo được nhiều sách. Người đương thời còn cho rằng ông là người rất say mê sưu tầm sách, nhất là sách Việt. Đến khi về hưu, tránh cho sách khỏi bị thất truyền, ông thuê người chép các bản sách cổ làm năm bản, giao cho con cháu mỗi người giữ một bản. Nhờ vậy, một số lớn các bộ sử Việt Nam trong thư viện riêng của ông là “Long Cương tang thư” còn bảo tồn đến ngày nay đã giúp ích nhiều cho công việc nghiên cứu.

Các tác phẩm của ông về lịch sử có: Quốc triều chính biên toát yếu, Quốc triều sử toát yếu, Quốc triều tiền biên toát yếu, Quốc triều hương khoa lục, Quốc triều khoa bảng lục, đặc biệt là bộ Đại Nam Nhất Thống Chí in dưới triều Duy Tân, do ông làm Tổng tài biên tập. Về văn học ở ông có các tác phẩm như: Long Cương bát thập thọ ngôn, Hạ thọ liên, Hạ ngôn đăng lục, Long Cương văn đối, Long Cương đối liên, Long Cương lai hạ tập, Long Cương hưu đình hiệu tần, Hà Nam trường hương thí văn tuyển… Ngoài ra ông còn có sách về luật pháp và triết học như Quốc triều luật lệ toát yếu, Nhân thế tu tri.

V.H.L.

Theo "Những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam", Tôn Nữ Quỳnh Trân (CB), NXB Văn hóa thông tin, NXB 1993