CAO BÁ NHẠ (? – 1861)

Nhà thơ thế kỷ 19 là con trai của Cao Bá Đạt (anh em song sinh với Cao Bá Quát), cháu gọi Cao Bá Quát* bằng chú, người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, Bắc Ninh. Năm 1885 sau khi Cao Bá Quát khởi binh chống lại nhà Nguyễn bị thất bại, cả gia tộc họ Cao bị tru di tam tộc. Cha của Cao Bá Nhạ đang làm Tri huyện ở Nông Cống (Thanh Hóa), bị bắt giải về kinh đô, dọc đường tự vẫn. Cao Bá Nhạ trốn vào vùng Mỹ Đức (Hà Đông) đổi tên họ, sống bằng nghề dạy học, có vợ sinh được hai con gái. Trốn được khoảng tám năm, Cao Bá Nhạ bị tố cáo nên bị bắt giam. Trong thời gian trong ngục, Nhạ làm hai bản trần tình văn để minh oan:

- Cao Bá Nhạ trần tình, viết bằng Hán văn, kêu oan, cầu xin triều đình xét xử, ân xá.

- Tự tình khúc, viết bằng chữ Nôm, ký thác tâm sự và bày tỏ nỗi oan cùng sự đau khổ về tinh thần lẫn thể xác của mình.

Mặc cho Cao Bá Nhạ cầu xin, Triều đình Huế vẫn làm ngơ, Nhạ bị đày đi mạn ngược và chết ở đấy.

Y.T.

Theo "Những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam", Tôn Nữ Quỳnh Trân (CB), NXB Văn Hóa thông tin, NXB 1993