ĐẶNG DUNG (? – 1413)

Danh tướng nhà hậu Trần, con của Đặng Tất*. Ông đã cùng cha theo giúp Giản Định Đế khởi nghĩa chống quân Minh đang đô hộ Đại Việt. Năm Kỷ Sửu (1409) Đặng Tất và Nguyễn Cảnh Chân* bị Giản Định Đế nghi ngờ giết đi. Tháng ba năm ấy Đặng Dung cùng với Nguyễn Cảnh Dị* (con của Nguyễn Cảnh Chân) bỏ Giản Định Đế, đem quân vào Nghệ An, lập cháu của vua Trần Nghệ Tông là Trần Quý Khoách* lên ngôi vua tức là Trần Trùng Quang (sau đó Trần Quí Khoách đánh úp bắt Giản Định Đế đưa vè tôn làm Thái Thượng hoàng để thống nhất lực lượng nghĩa quân). Đặng Dung cùng Nguyễn Cảnh Dị chỉ huy nghĩa quân từ Thanh Hóa tiến đánh ra vùng Hạ Hồng, Chí Linh (Hải Dương) đẩy lùi quân Minh vào cố thủ trong thành Đông Quan. Tháng 6 năm 1409 Nhà Minh phái Trương Phụ dẫn gần năm vạn quân sang tiếp viện. Đặng Dung có nhiệm vụ trấn giữ Hàm Tử Quan (Hưng Yên) nhưng vì thiếu lương thực nên phải rút lui. Qua năm 1410 Đạng Dung lại cùng Nguyễn Cảnh Dị tiến quân ra đánh Hạ Hoàng, thắng được quân Minh nhưng qua năm 1411 phải rút về giữ Thanh Hóa, Nghệ An.

Tháng 6 năm Quý Tị 1413 Trương Phụ đem quân vào đánh lấy Nghệ An rồi tiến đế Thuận Hóa. Trong một trận thủy chiến, Đặng Dung đã vào được thuyền của Trương Phụ định bắt sống y, nhưng không biết mặt, Trương Phụ nhảy xuống một thuyền con trốn được. Chẳng bao lâu sau, Đặng Dung cùng Trần Quý Khoách, Nguyễn Cảnh Dị bị quân Minh bắt hết cả. Trên đường bị giải đi Trung Hoa, Đặng Dung nhảy xuống sông tự tử.

Đặng Dung còn là tác giả bài thơ Thuật Hoài được nhiều người biết đến.

Thế sự du du nại lão hà!

Vô cùng thiên địa nhập hàm ca

…

Quốc thù vị phục đầu tiên bạch

Kỷ độ long tuyền đái nguyệt ma

(Việc đời bối rối tuổi già vay!

Trời đất vô cùng một cuộc say

…

Thù trả chưa xong đầu đã bạc

Gươm mài bóng nguyệt biết bao ràng).

L.V.H.

Theo "Những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam" Tôn Nữ Quỳnh Trân (CB), NXB Văn hóa thông tin, NXB 1993