ĐÀO NGUYÊN PHỔ (1860 - ?)

Nhà sử học, nhà báo, một trong những người sáng lập Đông Kinh Nghĩa Thục, tên thật là Đào Văn Mai, tự Hoành Hải, hiệu Tảo Bi, người làng Thượng Phán, huyện Quỳnh Côi, tỉnh Thái Bình. Thuở nhỏ ông học chữ Nho, năm 17 tuổi đã đậu cữ nhân. Năm Thành Thái thứ 10 (1898) đỗ Hoàng giáp, làm Thừa chỉ sau được cử làm Chủ bút tờ “Đông Văn Nhật Báo”. Năm 1905, ông cùng với Lương Văn Can*, Võ Hoành, Phan Chu Trinh* bàn việc duy tân. Ông là người nghiện thuốc phiện nhưng khi hưởng ứng phong trào Duy Tân, ông đã đập bỏ bàn đèn quyết xa lánh ả phù dung. Cơn nghiện hành hạ khiến Đào  Nguyên Phổ ốm cả tháng nhưng ông vẫn quyết bỏ. Ông tích cực khuyến khích việc thanh niên xuất dương trong phong trào Đông Du. Năm 1906 Đào Nguyên Phổ cùng với Lương Văn Can, Nguyễn Quyền mở trường Đông Kinh Nghĩa Thục để mở mang dân trí cho đất nước, tiến lên tự lực, tự cường. Tuy không tham gia giảng dạy nhưng ông thường đóng góp ý kiến cho công cuộc cách tân của trường. Ngoài việc làm báo ông còn viết sách lịch sử như Việt sử Tân ước, và là người đề tựa cuốn Truyện Kiều do Kiều Oánh Mậu* chú giải và hiệu đính. Đào Nguyên Phổ mất năm nào không rõ.

V.H.L.

Theo "Những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam", Tôn Nữ Quỳnh Trân (CB), NXB Văn hóa thông tin, NXB 1993