HUỲNH TỊNH CỦA (Paulus Của, 1834 – 1897)

Nhà biên khảo văn học. Ông còn có tên là Huỳnh Tịnh Trai, người tỉnh Bà Rịa (Đồng Nai). Ông học ở trường đạo Pulo – Pinang (Indonesia). Sau khi ra trường Paulus Của làm công chức cho Pháp, sau đó làm Đốc phủ sứ (1861). Sau này ông thay Trương Vĩnh Ký làm chủ bút “Gia Định Báo”, tờ báo quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam do Pháp trợ cấp. Paulus Của viết khá nhiều sách trên nhiều lĩnh vực khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Sách về khoa học xã hội của ông có hai loại. Loại phiên âm sang tiêng Việt những tác phẩm chữ Nôm như Quan Âm diễn ca (in 1903), Trần Sanh diễn ca (in 1905), Bạch Viên Tôn Các (in 1906), Thoại Khanh Châu Tuấn truyện (in 1906), Thơ mẹ dạy con (in 1913)… Loại sưu tầm, biên khảo, phóng tác như: Chuyện giải buồn (in 1886 – 1887), Gia Lễ (1886), Sách quan chế (in 1888), Đại Nam quốc âm tự vị (in 1893), Tục ngữ, cổ ngữ, cách ngôn (in 1896 - 1897)… Các sách về khoa học tự nhiên gồm có: Phép toán (arithmètique-1867), Phép đo (géomètrie – 1867), Phép đo (arpentage 1904).

Tác phẩm có giá trị nhất của Huỳnh Tịnh Của là bộ Đại Nam quốc âm tự vị (lúc đầu mang tiêu để Dictionaire Annamite) soạn trong những năm 1889 – 1893. Đây là một bộ sách khá đồ sộ và là đầu tiên của lãnh vực giải thích ngôn ngữ dân tộc Việt Nam tổng hợp hai nguồn ngôn ngữ: nguồn thơ văn bác học cổ điển và thơ văn bình dân. Do đó Đại Nam quốc âm tự vị của ông đã tập hợp được một kho từ vựng phong phú trên địa bàn cả nước, kể cả những từ cổ và là một tài liệu quý báu cho giới nghiên cứu ngôn ngữ dân tộc

V.H.L.