ĐẶNG TẤT (? – 1409)

Danh tướng nhà hậu Trần, quê ở Hóa Châu. Ông làm quan tại quê nhà dưới triều Trần và triều Hồ. Khi quân Minh xâm chiếm Đại Việt, tiêu diệt nhà Hồ, ông trá hàng quân giặc và tiếp tục làm Đại Tri châu ở đây. Khi được tin con của Trần Nghệ Tông là Trần Ngỗi (còn gọi là Trần Quĩ) khởi nghĩa và xưng là Giản Định Đế (1407), Đặng Tất liền giết một số quan lại của nhà Minh, đem quân ra Nghệ An theo giúp Giản Định Đế. Nhờ có lực lượng của Đặng Tất và nhóm nghĩa quân của Trần Nguyệt Hồ, thế lực của Giản Định Đế mạnh hẳn lên. Đặng Tất trở thành thủ lĩnh chủ chốt của nghĩa quân. Ông giết được tướng Minh là Phạm Thế Căng ở của Nhật Lệ. Từ đó vùng đất từ Nghệ An vào Nam thuộc nhà hậu Trần.

Tháng Chạp năm Mậu Tí (1408) ông cùng Giản Định Đế đánh tan được lực lượng quân Minh do Mộc Thạnh kéo sang tiếp viện trong một trận đánh quyết liệt ở Bồ Cô (huyện Ý Yên, Nam Hà). Giản Định Đế định thừa thắng đem quân chiếm thành Đông Quan nhưng Đặng Tất ngăn lại để đợi quân các lộ tập trung đầy đủ mới tiến đánh. Từ đó giữa ông và Giản Định đế xảy ra bất hòa. Tháng 2 năm Kỷ Sửu (1409), Giản Định Đế nghe lời dèm pha và lo sợ trước uy tín ngày càng lớn của ông và của quan tham mưu Nguyễn Cảnh Chân nên cho giết hai ông đi. Con của Đặng Tất là Đặng Dung* bỏ Giản Định Đế, đem quân về giúp Trần Quí Khoách tiếp tục cuộc kháng chiến chống Minh.

L.V.N.

Theo "Những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam", Tôn Nữ Quỳnh Trân (CB), NXB Văn hóa thông tin, NXB 1993