ĐINH VĂN ĐIỀN

Một danh sĩ sống ở đời Tự Đức*, sinh và mất năm nào không rõ, quê ở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình (Hà Nam Ninh), là người Công giáo. Năm 1868, ông mật dâng một bản điều trần lên vua Tự Đức, trinh bày về những việc mà triều đình nên làm để chống lại sự xâm lược của người Pháp. Những vấn đề mà Đinh Văn Điền hiến kế gồm hai lĩnh vực: kinh tế và quân sự. Về kinh tế, ông cho rằng phải đặt doanh điền, khai thác mỏ vàng, đóng tàu thủy và mở rộng cửa giao lưu buôn bán với nước ngoài trong đó có phương Tây (lập các Ty bình chuẩn để giữ việc buôn bán với các nước). Về quân sự: cho binh lính học tập binh thư, binh pháp, được chuyên tập bắn, bớt các việc làm khác; để kích thích tinh thần luyện tập và chiến đấu của binh sĩ: phải tăng lương, khi có công phải hậu thưởng bằng phẩm trật, khi bị chết thì con cháu được dung, khi bị thương tật thì cấp dưỡng suốt đời.

Thế nhưng giới quan lại triều Nguyễn cho rằng ông là người bên đạo nên những việc đưa lên là có ý thăm dò, hơn nữa giữa dân lương với dân giáo vẫn thường nghi kỵ nhau nên việc sử dụng ông là chưa hợp thời. Vì thế những điều trần của ông không được vua Tự Đức sử dụng.

V.H. L